چوب یکی از مواد طبیعی و بی نظیر است که در ساختمان ها، مبلمان، ابزارها، صنایع نجاری و بسیاری از بخش های زندگی ما به کار می رود. این ماده برخلاف فلزات و پلاستیک ها، مزایای منحصر به فردی دارد و خواص فیزیکی، مکانیکی و زیستی بسیار متنوعی دارد. در ادامه به بررسی برخی از خواص چوب و کاربردهای آن می‌پردازیم.
چوب چیست؟
از نظر گیاه شناسی، بخش جامد و سخت زیر پوست ساقه درخت یا دیگر گیاهان چوبی است که به شکل بافت آوندی زیر پوست ساقه آن ها وجود دارد.
اگرچه در باور عموم چوب تنها در درخت و بوته یافت می شود، اما از نظر علمی در همه گیاهان آوندی، چوب وجود دارد. در چوب مجرا های زیر دیده می شود:
بافت یا مجرا های چوبی: در این بخش مجرا ها شیره خام، آب و نمک های معدنی محلول را از ریشه به برگ ها و غنچه های بالایی می رساند.
آوند آبکشی یا مجراهای لیبر: غذای آماده برای برگ ها (یا همان شیره تولید شده) به شکل محلول از طریق این مجرا ها، برای تغذیه بقیه گیاه به گردش در می آید.
مجرا های چوبی به وسیله سلول های مرده و دیواره هایی که چوبی شده اند، به وجود می آیند. در هر دو حال بخش زنده ی سلولی پدیدار می‌گردد و دیوارها به وسیله ته نشین شدن ماده لیگنین (که سختی چوب از آن است) افزایش می یابند.
سطوح تار و آوندی در سال های ابتدایی رشد، خود را در فاصله ای معین در بافت ببین آوند های چوبی و آبکشی قرار می دهند که این لایه کامبیوم نام دارد. کامبیوم به دو بخش درونی (آوند چوبی) و بیرونی (آوند آبکشی) تقسیم بندی می شود. همانطور که سلول های پیر با رشد پیوسته تنه فرو می ریزند، لایه های تازه آوند آبکشی کار خود را انجام می دهند.
چوب بدون شک یکی از بهترین و سودمند ترین مواد خام موجود در طبیعت است و بی آن بشر هرگز به سطح پیشرفت و رفاه کنونی نمی رسید .
چوب در ابتدا ماده ای حیاتی برای ساخت ابزار های اولیه همچون تبر، خانه برای انسان های اولیه و قایق برای حرکت در رودها بود. بعد ها انسان های متمدن، از چوب برای ساخت اکثر اشیا و ابزار های سودمندی که انسان قرن ها برای پیشرفت زندگی خود به آن ها متکی بود، استفاده کردند. بخشی از فناوری چوب بر اثر تلاش صنعتگران باقی مانده، ولی بیشتر آن ناچار از بین رفته و با مواد و روش های دیگر که نتیجه انقلاب صنعتی بشر است، جایگزین شده است.
چوب تنها منبع طبیعی تجدید پذیر در دنیاست. همانطور که می دانید نفت و زغال و دیگر معادن سرانجام روزی به پایان خواهند رسید، ولی جنگلی که خوب نگهداری شود (حتی گاهی بدون نگهداری) بدون هیچ محدودیتی به تولید چوب ادامه خواهد داد. امروزه چوب جایگاه ویژه ای در اقتصاد جهانی دارد. سالانه ۲۵۰۰ میلیون متر مکعب چوب در جهان تولید می شود. خواص فیزیکی و شیمیایی و نیز مکانیکی چوب آن را فعلاً بی جانشین و بی رقیب کرده است.
چرا چوب برای انسان ها مفید است:- چوب محکم است اما میتوان به سادگی آن را برید.
- به راحتی میتوان چوب را به اشکال مختلف درآورد.
- بخش عمده چوب از تنه درختان به دست می آید.
- از قدیمی ترین و ابتدایی ترین مصالح موجود در طبیعت است که تاکنون تمام نشده و در طول تاریخ انسان همیشه از آن بهره برده است.
- تجدید پذیر است.
- از بهترین مصالح برای ساخت خانه در مناطق زلزله خیز است.
- متنوع است.
- تقریباً در تمامی صنایع مانند: کشتی سازی، هواپیما سازی، کاغذ سازی، ابریشم و چرم مصنوعی، ساخت ابزار موسیقی و … کاربرد دارد.
- از زیبا ترین و بهترین مصالح در طراحی های داخلی و خارجی است.
- قطعات ساخته شده به راحتی با یکدیگر چفت می شوند. مانند میخ، پیچ، چسب، انواع اتصالات چوبی همچون کام و زبانه و …
خواص فیزیکی چوب:
بی شک خصوصیات چوب بسیار زیاد است و بر هیچکس پوشیده نیست اما هر عنصری یک سری خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی دارد که آن عنصر را شرح می دهد. در ادامه به بررسی این خصوصیت های می پردازیم.
مقاومت: چوب یکی از مقاوم ترین مواد ساختمانی است و می تواند نیروهای فشاری، کششی و خمشی را تحمل کند. این خاصیت موجب می شود که در ساخت سازه های بزرگ مانند پل ها و ساختمان ها مورد استفاده قرار گیرد.
عایق حرارتی و صوتی: یکی دیگر از ویژگی های چوب، خواص عایق حرارتی و صوتی بودن آن است. به عنوان مثال، استفاده از چوب در ساختارهای دیواری می تواند به عایق بودن از سرمای زمستانی و گرمای تابستانی کمک کند.
زیبایی و تنوع: چوب دارای ظاهر طبیعی، گرم و دوست داشتنی است و می تواند به طراحی و دکوراسیون فضا ها زیبایی و گرمایی بیفزاید. همچنین، وجود انواع مختلف چوب ها با رنگ ها، الیاف و الگوهای متنوع، انتخاب های فراوانی را در اختیار ما قرار می دهد.
وزن سبک: چوب به علت ساختار متخلخل خود، نسبت به فلزات سبک تر است و می تواند در ساختمان ها و قطعاتی که وزن آن مهم است، استفاده شود.
قابلیت پردازش و تشکیل: چوب با استفاده از ابزارهای ساده قابل برش، حکاکی، تراشیده شدن و تغییر شکل دادن است. این خاصیت موجب می شود که به راحتی بتوان آن را به شکل های مختلف تبدیل کرده و به نیازهای خاص خود پاسخ دهیم.
پایداری زیست محیطی: چوب ماده ای قابل بازیافت و قابل تجدید پذیر است و از این رو، می تواند برای حفظ محیط زیست و کاهش استفاده از منابع غیرقابل تجدید پذیر مانند سوخت های فسیلی مفید باشد.
این تنها برخی از خواص و کاربردهای چوب هستند. در صنایع مختلف مانند ساختمان سازی، تولید مبلمان، صنایع نجاری و صنایع غذایی نیز از چوب استفاده می شود.
وزن مخصوص چوب: با توجه به مقدار خلل و فرج و میزان رطوبت همراه چوب، وزن مخصوص چوب مشخص می گرددکه معمولاً در رطوبت ۱۵ درصد محاسبه می شود. چوب سنگین تر معمولاً مقاوم تر است و بار بیشتری را تحمل می کند.
رطوبت چوب: به مقدار آبی که در واحد وزن چوب وجود دارد رطوبت چوب می گویند. رطوبت چوب بر روی خواص فیزیکی چوب بسیار تاثیر گذار است.
هدایت حرارتی چوب: چوب به دلیل وجود الیاف های داخلی، قابلیت هدایت حرارتی کمی دارد به همین دلیل برای ساخت عایق های حرارتی بسیار مناسب است.
تغییر ابعاد بر اثر حرارت: حرارت زیاد معمولا حجم چوب را افزایش می دهد و مقدار رطوبت را کاهش می دهد و باعث کاهش جرم حجمی می‌شود. ضریب انبساط حرارتی چوب در جهت طولی حدود ۱۸ درصد جهت شعاعی و مماسی است.
گرمای ویژه ی چوب: گرمای ویژه ی چوب بسیار زیاد است و هنگامیکه در کنار هدایت حرارتی ناچیز آن قرار می گیرد باعث به وجود آمدن ویژگی های مناسب و مطلوبی در چوب می شود. مثلاً: سطوح چوبی در برابر تابش خورشید، بر خلاف فلزات سوزاننده نیست و در محیط های بسیار سرد نیز یخ نمی زند.
جذب و تخفیف صدا: چوب های سبک، صداها را بهتر جذب می کنند و در خود نگه می دارند. هر چه سطح چوب نا منظم تر و مرطوب تر باشد، خاصیت عایق بودن آن در برابر صدا بیشتر است و عایق صوتی خوبی می باشد. این از خصوصیات چوب است.
همچنین بخوانید:
ویژگی های مکانیکی چوب:
سختی چوب: سختی چوب در کیفیت کار با آن و نیز مصارفی نظیر پارکت که پیوسته تحت تأثیر سایش هستند مهم است. چوب های نرم بیشتر مصرف درود گری دارند.
تاب فشاری: چوب به خاطر ساختمان ناهمگن در جهات و اندازه های مختلف، تاب فشاری متفاوتی دارد. چوب در جهت الیاف تاب فشاری زیادی دارد ولی بر اثر وارد کردن نیروی زیاد تغییر شکل می دهد.
مقاومت خمشی: چوب تحت تأثیر خمش به طور محسوسی تغییر شکل می‌دهد اما اگر نیروی وارد شده بیش از تاب خمشی باشد باعث از هم گسیختگی الیاف چوب می‌شود و در نتیجه چوب می شکند.
تاب ضربه‌ای: چوب مرطوب انعطاف پذیر تر است به همین دلیل مقاومت آن در برابر ضربه بیشتر است. به طور کلی هرچه چوب متخلخل تر باشد، تاب ضربه‌ای آن کمتر است.
دوام چوب: چوب جسم بادوامی نیست و به وسیله حشرات و قارچ ها فرسوده می‌شود. البته چوب های متراکم تر، مقاوم تر اند و میتوان با روش هایی تراکم چوب را افزایش داد تا دوام آن را بالا برد.
خواص شیمیایی چوب:
اثر هوا، اکسیژن و آب: هوای خشک در دمای عادی بر روی سلولز اثر نمی کند. مواد اکسید کننده نیز در صورت رقیق بودن بر روی سلولز تاثیری ندارند اما اگر غلیظ باشند مولکول سلولز را تحت تأثیر شیمیایی قرار می دهند.
اثر حرارت: سلولز در دماى ۱۵۰ درجه سانتی گراد تغییر رنگ داده و در ۳۰۰ درجه سانتی گراد تجزیه می شود و به خاکستر تبدیل می شود.
اثر اسیدها: اسید های معدنی و آلی در صورتی که غلیظ باشند بر سلولز تاثیر گذارند.
اثر قلیاها: قلیاها در حالت رقیق بر روی سلولز تاثیری ندارند ولی اگر غلیظ باشند بر سلولز اثر می کند و از این طریق مواد مختلفی به دست می آید که در صنایع تهیه ابریشم مصنوعی کاربرد دارند.
خواص درمانی چوب:
چوب یکی از موادی است که از سال ها پیش در ساختمان‌ها، مبلمان و امکانات دیگر استفاده می‌شود. علاوه بر زیبایی و استحکام، چوب دارای خواص درمانی و بهداشتی متعددی است. در ادامه به برخی از این خواص می‌پردازیم:
آرامش و استراحت: در محیط هایی که از چوب استفاده می شود، حس آرامش و استراحت بیشتری برقرار می شود. نظر به طبیعت طبیعی و گرم چوب، آن را می توان به عنوان یک المان طبیعی و مرتبط با زندگی انسان در نظر گرفت که به خواب آرام، استراحت بهتر و کاهش استرس کمک می کند.
ارتعاشات مثبت: چوب قدرت جذب و تفکر را دار است و ارتعاشات مثبت را به اطراف منتقل می کند. این خاصیت می‌تواند به تعادل روحی و عاطفی کمک کند و همچنین برای مراقبت از سلامت روانی و روحی مفید باشد.
تنفس پوست: چوب یک ماده تنفسی است و این به معنای تبادل هوا و رطوبت میان چوب و محیط است. با استفاده از مبلمان و سطوح چوبی، پوست می‌تواند به راحتی تنفس کند و جلوی تعریق زائد و احساس گرما را بگیرد.
خاصیت ضد باکتریال و ضد عفونی کننده: برخی از انواع چوب دارای خاصیت ضد باکتریال و ضد عفونی کننده هستند. مثلاً چوب هایی مانند سرو، سروکار، بلوط و قطعات چوبی مانند تخته سفید و روکش های چوبی می‌توانند در جلوگیری از رشد میکروب ها و باکتری ها موثر باشند.
ایجاد اتصال با طبیعت: استفاده از چوب در دکوراسیون داخلی و خارجی منزل، احساس ارتباط و اتصال با طبیعت را به افراد القا می‌کند. چوب به دلیل طبیعت خود می تواند احساسی از آرامش و تعادل را به محیط زندگی اضافه کند و باعث ایجاد فضایی دوستانه و آرام برای ساکنان شود.
به طور کلی، استفاده از چوب در محیط های زندگی می تواند به بهبود کیفیت زندگی و سلامت روانی و روحی کمک کند. با این حال، همیشه بهتر است محصولات چوبی با کیفیت و بدون استفاده از مواد شیمیایی ضد عفونی کننده انتخاب شوند تا مزایای بهداشتی و درمانی آن به بهترین شکل ممکن به ما رسانده شود.
استفاده از چوب در صنعت داروسازی در برخی موارد خاص و با رعایت استانداردهای مشخص مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثل بسته بندی داروها، عصاره گیری، ساخت قطعات و لوازم آزمایشگاهی، تهیه قالب های دارویی و …
برای استفاده از چوب در صنعت داروسازی، لازم است که استانداردها و مقررات بهداشتی مربوطه رعایت شود و محصولات چوبی به طور کامل سازگار با فرآیندهای تولید داروها و ایمنی محصول باشند.
نقاط ضعف و عیوب چوب:
استفاده از چوب همراه با برخی نقاط ضعف و عیوب نیز همراه است. در زیر به برخی از این نقاط ضعف اشاره می‌کنم:
آسیب‌پذیری در برابر رطوبت: چوب از طریق جذب رطوبت و تغییر اندازه و حجم، قابلیت آسیب دیدن دارد. اگر چوب در معرض رطوبت بالا یا زمان طولانی قرار بگیرد، ممکن است سطح آن تغییر کند، خشک شود، پوسیدگی ایجاد کند یا شکستگی ها را تسریع کند.
عدم مقاومت در برابر حشرات و قارچ ها: چوب ممکن است در معرض حملات حشرات آفت زا مانند ترمیت ها یا قارچ های پوسیدگی باشد. این حشرات و قارچ ها می توانند ساختار چوب را تخریب کنند و در صورت عدم مراقبت و ضدعفونی، باعث خرابی قطعات چوبی شوند.
حساسیت به حرارت و آتش: چوب حساسیت بالایی به حرارت و آتش دارد و ممکن است در صورت قرارگیری در معرض حرارت یا آتش سوختگی رخ دهد. این ویژگی امنیتی را برای برخی کاربرد ها مانند ساختمان سازی و مصارف صنعتی، به چالش می کشد.
نیاز به مراقبت و نگهداری: چوب نیاز به مراقبت و نگهداری منظم دارد تا از آسیب ها و خرابی ها جلوگیری شود. این شامل پوشش دهی مناسب، ضد آفتاب، روکش های حفاظتی و مراقبت منظم از چوب است.
استفاده از چوب درتولید سیستم قفسه ریلی:
امروزه از چوب در تولید سیستم های بایگانی ریلی استفاده می شود. در پی زیبا سازی سیستم های تولیدی و هماهنگی آن ها با دکوراسیون داخلی ادارات، شرکت جهان بایگان از تلفیق ورق های چوبی با سیستم بایگانی ریلی و استفاده از آن ها در نمای سیستم استفاده کرد. بدین منظور نمای قفسه بایگانی ریلی پس از تولید با یک لایه نازک از ورق ام دی اف به انتخاب مشتری، در طرح و رنگ دلخواه مشتری، پوشیده می شود تا سیستم نمای چوبی داشته و زیبا تر باشد همچنین با دکوراسیون فضای داخلی شما هماهنگ باشد.
آری. ویژگی های چوب بسیار زیاد است و استفاده از چوب در دنیای امروز بسیار مشهود است و تقریباً در تمامی صنایع از این عنصر طبیعی، زیبا و پر خاصیت استفاده می شود و بسیار بسیار با ارزش است.
- شرکت جهان بایگان تولید کننده برتر در ساخت قفسه های متحرک